Amniopunkcja

Amniopunkcja jest zabiegiem, w czasie którego pobrane zostają wody płodowe za pomocą igły wbitej w brzuch matki. Cały zabieg odbywa się pod kontrolą USG – lekarz na bieżąco obserwuje płód na monitorze, wbija igłę i operuje nią tak, żeby nie uszkodzić płodu. Amniopunkcję przeprowadza się głównie w 15-tym i 16-tym tygodniu ciąży ze względu na najmniejsze prawdopodobieństwo powikłań. Amniopunkcja przeprowadzana jest w celu wykluczenia poważnych chorób genetycznych płodu i bardzo popularnych zespołów wiążących się z nieprawidłowościami budowy chromosomów (zespół Downa, Edwardsa, Patau, Turnera), chorób jednogenowych, gdy wiadomo, że rodzice mogą być obciążeni wadliwą kopią genu (np. w przypadku choroby Huntingtona) oraz w celu wykluczenia rozszczepu cewy nerwowej (poważna wada wrodzona płodu). Amniopunkcja jest zabiegiem inwazyjnym i wiąże się z nią pewne ryzyko poronienia. Aczkolwiek współczesne badania wskazują na to, że amniopunkcja nieznacznie (mniej niż 0.1%) podwyższa ryzyko poronienia w tym okresie ciąży. Innymi możliwymi powikłaniami po amniopunkcji są skurcze, wyciek wód płodowych, czy zakażenie wewnątrzmaciczne. W Polsce na wynik amniopunkcji czeka się ok. 3-ech tygodni.

Anemia

Anemia oznacza obniżenie składników morfologicznych krwi (czerwone krwinki, hemoglobina, hematokryt) poniżej wyznaczonych norm. W ciąży wyniki morfologii pogarszają się ze względu na rozcieńczenie krwi – wzrasta jej ilość, a osocza przybywa szybciej niż innych składników. Anemia spowodowana brakiem żelaza czy innych ważnych dla organizmu substancji może być niebezpieczna dla prawidłowego rozwoju płodu, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. Anemia może się objawiać m.in. osłabieniem, uczuciem duszności, sennością, bladością twarzy, bólem głowy, zmęczeniem.

Baby Blues

Baby Blues to stan pojawiający się najczęściej około 3-5 doby po porodzie wraz z tzw. nawałem mlecznym, nadmiernej i nie dostosowanej jeszcze do potrzeb dziecka produkcji mleka. W tym okresie kobieta może odczuwać rozchwianie emocjonalne pod wpływem gwałtownych zmian hormonalnych objawiające się poczuciem niekompetencji, zagubienia, bezradności, płaczliwością, przerażeniem nową rolą, rozczarowaniem macierzyństwem. Jest to okres przejściowy i mija po około 2 tygodniach. Ważne jest, aby w tym czasie kobieta otrzymała wsparcie osób bliskich (przede wszystkim męża/partnera), by mogła uwierzyć, że przezwyciężenie trudności jest możliwe.

Badania

Według rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r. kobiecie w czasie ciąży przysługują określone świadczenia profilaktyczne oraz badania diagnostycznie, w ramach NFZ. Wykaz tych świadczeń został przedstawiony poniżej.
1. Termin badania
2. Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia
3. Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne

Do 10 tyg. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie ginekologiczne we wzierniku i zestawione)
3. Ocena pH wydzieliny pochwowej
4. Ocena wydzieliny pochwowej (test z KOH)
5. Badanie cytologiczne
6. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
7. Badanie piersi
8. Pomiar wysokości ciała
9. Pomiar masy ciała
10. Indeks masy ciała
11 . Ocena ryzyka ciążowego
12. Propagowanie zdrowego stylu życia
13. W przypadku opieki sprawowanej przez położną podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – obowiązkowa konsultacja lekarza ginekologa
14. Grupa krwi i Rh (jeżeli nie wykonano przed ciążą)
15. Przeciwciała odpornościowe (Odczyn Coombsa)
16. Morfologia krwi
17. Badanie ogólne moczu
18. Badanie poziomu glukozy we krwi na czczo
19. VDRL
20. Przeciwciała anty-HIV (u kobiet w okresie ciąży z podwyższonym ryzykiem po uprzednim uzyskaniu zgody – z poradą przed pobraniem krwi i po uzyskaniu wyniku) oraz oznaczenie przeciwciał anty-HIV u partnera ciężarnej po uprzednim uzyskaniu zgody
21. Konsultacja lekarza dentysty z oceną stanu uzębienia liczbą PUW-z, stanu przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. Edukacja prozdrowotna w zakresie zdrowia jamy ustnej matki i wpływu diety na prawidłowy rozwój narządu żucia u dziecka. Profilaktyka indywidualna

11-14 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione)
3. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
4. Pomiar masy ciała
5. Ocena ryzyka ciążowego
6. Propagowanie zdrowego stylu życia
7. Badanie ultrasonograficzne

15-20 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione)
3. Ocena pH wydzieliny pochwowej
4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
5. Pomiar masy ciała
6. Ocena ryzyka ciążowego
7. Propagowanie zdrowego stylu życia
8. Morfologia krwi
9. Badanie ogólne moczu
10. Przeciwciała anty-Rh u kobiet z Rh (-)

21-26 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie położnicze zewnętrzne (w tym ocena wysokości dna macicy)
3. Ocena czynności serca płodu
4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
5. Pomiar masy ciała
6. Ocena ryzyka ciążowego
7. Propagowanie zdrowego stylu życia
8. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa
9. Badanie poziomu glukozy we krwi 1 godz. po doustnym podaniu 50 g glukozy
10. Badanie ultrasonograficzne

27-32 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione) oraz ocena wysokości dna macicy
3. Ocena pH wydzieliny pochwowej
4. Ocena czynności serca płodu
5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
6. Pomiar masy ciała
7. Ocena ryzyka ciążowego
8. Propagowanie zdrowego stylu życia
9. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa
10. Morfologia krwi
11. Badanie ogólne moczu
12. Przeciwciała odpornościowe
13. Badanie poziomu glukozy we krwi na czczo i 2 godz. po podaniu doustnym 75 g glukozy (w przypadku nieprawidłowego testu z 50 g glukozy). W przypadku występowania wskazań -podanie globuliny anty-D (28-30 tydz. ciąży)

33-37 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie położnicze zewnętrzne (w tym ocena wysokości dna macicy)
3. Ocena wymiarów miednicy
4. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione)
5. Ocena pH wydzieliny pochwowej
6. Ocena czynności serca płodu
7. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
8. Badanie piersi
9. Pomiar masy ciała
10. Ocena ruchliwości płodu
11. Ocena ryzyka ciążowego
12. Propagowanie zdrowego stylu życia
13. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa
14. W przypadku opieki sprawowanej przez położną podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – obowiązkowa konsultacja lekarza ginekologa
15. Morfologia krwi
16. Badanie ogólne moczu
17. VDRL
18. Antygen HBS
19. Aminotransferazy
20. Przeciwciała anty-HIV (u kobiet w okresie ciąży z podwyższonym ryzykiem po uprzednim uzyskaniu zgody – z poradą przed pobraniem krwi i po uzyskaniu wyniku)
21. Badanie ultrasonograficzne
22. Konsultacja lekarza dentysty z oceną stanu uzębienia liczbą PUW-z, stanu przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. Kontynuacja edukacji prozdrowotnej ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia odpowiedniej diety i higieny jamy ustnej matki i dziecka

38-39 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe
2. Badanie położnicze zewnętrzne (w tym ocena wysokości dna macicy)
3. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione)
4. Ocena czynności serca płodu
5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
6. Pomiar masy ciała
7. Ocena ruchliwości płodu
8. Ocena ryzyka ciążowego
9. Propagowanie zdrowego stylu życia
10. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa
11. W przypadku opieki sprawowanej przez położną podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – obowiązkowa konsultacja lekarza ginekologa
12. Badanie ogólne moczu
13. Morfologia krwi

40-41 tydz. ciąży

1. Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe 2. Badanie położnicze (w tym ocena wysokości dna macicy)
3. Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione)
4. Ocena czynności serca płodu
5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
6. Pomiar masy ciała
7. Ocena ruchliwości płodu
8. Ocena ryzyka ciążowego
9. Propagowanie zdrowego stylu życia
10. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa
11. Skierowanie do szpitala
12. Badanie ogólne moczu
13. Morfologia krwi

Program badań prenatalnych:
Kobieta w ciąży ma także prawo do badań prenatalnych, musi jednak spełniać przynajmniej jeden z poniższych kryteriów:

– ukończone 35 lat – aberracje chromosomalne u płodu w poprzedniej ciąży – występowanie w rodzinie strukturalnych aberracji chromosomalnych – znacznie zwiększone ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenicznie lub wieloczynnikowo – nieprawidłowe stężenie biochemicznych markerów dobrostanu lub nieprawidłowy wynik badania USG w obecnej ciąży

Zalecenia Ministra Zdrowia wydają się jednak nie wystarczające, dlatego jeżeli lekarz prowadzący nie zleci nic z poza przedstawionej powyżej listy, warto dopytać się o możliwość zrobienia następujących badań:

– przeciwciała przeciw różyczce, toksoplazmozie, cytomegalii (CMV) (badanie wykonuje się na początku ciąży, szczególnie gdy nie było przeprowadzane przed ciążą)
– antygen HBS także na początku ciąży
– przy ujemnym czynniku Rh, badanie przeciwciał anty Rh pod koniec 4., 7. oraz w 9. miesiącu ciąży
– w 36-37 tygodniu ciąży wymaz z szyjki macicy na posiew w kierunku Streptoccocus agalactiae (paciorkowiec)

Artykuł na podstawie informacji z: NFZ

Badania Prenatalne

Zwyczajowo badaniami prenatalnymi określa się badania informujące o stanie płodu. Badania prenatalne dzielą się na dwie kategorie – inwazyjne i nieinwazyjne. Badania inwazyjne łączą się z ingerencją w organizm matki bądź płodu i mogą być szkodliwe. Badania nieinwazyjne są dla matki i dziecka nieszkodliwe. Badania prenatalne, z którymi masz największe szanse się zetknąć: Nieinwazyjne – USG (ultrasonogram), test PAPP-A, test potrójny Inwazyjne – biopsja kosmówki, amniopunkcja i kordocenteza. Kobieta w ciąży ma także prawo do szczegółowych badań prenatalnych (tj. USG genetyczne, test PAPP-A, test potrójny, badania inwazyjne), musi jednak spełniać przynajmniej jeden z poniższych kryteriów: – ukończone 35 lat – aberracje chromosomalne występujące u płodu w poprzedniej ciąży – występowanie w rodzinie strukturalnych aberracji chromosomalnych – znacznie zwiększone ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenicznie lub wieloczynnikowo – nieprawidłowe stężenie biochemicznych markerów dobrostanu lub nieprawidłowy wynik badania USG w obecnej ciąży

Beta hCG

hCG (gonadotropina kosmówkowa) jest hormonem wytwarzanym od 8-go dnia ciąży przez zarodek a potem przez łożysko. Standardowo ciążę potwierdza się/wykrywa, badając poziom tego hormonu we krwi kobiety albo w moczu (tzw. „test sikany”). Hormon ten produkowany jest przez cały okres ciąży. Gonadotropina kosmówkowa jest produkowana wyłącznie przez kosmówkę (trofoblast) oraz przez komórki nowotwora złośliwego. Jej podwyższony poziom, gdy nie jest się w ciąży, powinien być sygnałem do natychmiastowego udania się do lekarza.

Białkomocz

Białkomocz to obecność białka w moczu ciężarnej może być sygnałem infekcji dróg moczowych, zatrucia ciążowego (szczególnie jeżeli występuje wraz z opuchlizną i podwyższonym ciśnieniem), czy uszkodzeń nerek. Jeżeli standardowe badanie moczu wykryje obecność białka powinnaś to jak najszybciej skonsultować z lekarzem.

Biopsja kosmówki

Biopsja kosmówki (CVS, chronic villus sampling) jest inwazyjnym badaniem prenatalnym. Polega na pobraniu kosmków kosmówki poprzez szyjkę macicy albo przebrzusznie. Wykonywana jest pomiędzy 9-tym a 12-tym tygodniem ciąży. Zwiększa prawdopodobieństwo poronienia o ok. 1%. Biopsję kosmówki wykonuje się w celu wykluczenia wybranych wad genetycznych płodu.

Cesarskie cięcie

Cesarskie cięcie jest operacyjną procedurą wyjęcia dziecka z macicy matki. Cesarskie cięcie wykonywane jest najczęściej w znieczuleniu miejscowym, zwykle podpajęczynowym. Jest operacją, więc niesie za sobą większe prawdopodobieństwo powikłań dla matki niż poród siłami natury. Uważa się, że jest procedurą bezpieczniejszą dla dziecka niż poród siłami natury. Zwykle odbywa poprzez tzw. cięcie poprzeczne – skórę nacina się na długości ok. 15 cm nad linią włosów łonowych, mięśnie brzucha zostają rozsunięte na boki, macica rozcięta na jej dolnym odcinku, tuż nad pęcherzem moczowym. Cięcie poprzeczne jest korzystniejsze dla kobiety, rana lepiej się goi i zabliźnia i stwarza mniej problemów w kolejnej ciąży. W sytuacjach nagłych wykonuje się cięcie klasyczne, czyli pionowe. Każdy kolejny poród za pomocą cc musi wtedy być też wykonany za pomocą cięcia klasycznego. Najczęstszymi wskazaniami do wykonania cesarskiego cięcia są: zaburzenia tętna płodu, gdyż mogą świadczyć o niedotlenieniu, rozwijające się zakażenie wewnątrzmaciczne, niewłaściwa pozycja dziecka, zahamowanie postępów porody, krwotok spowodowany przedwczesnym oddzieleniem się łożyska lub łożyskiem przodującym, pęknięcie lub ryzyko pęknięcia blizny poprzednim cesarskim cięciu, a także w przypadku znanych chorób dziecka np. wad serca. Planowe cesarskie cięcie wykonuje się bardzo często w przypadku poważnych chorób matki uniemożliwiających wysiłek, takich jak wady serca, choroby siatkówki, wysokim ciśnieniem matki, grożącym atakiem rzucawki, zakażeniem dróg rodnych (np. opryszczka narządów płciowych), zaawansowany wiek matki, czy ciąża mnoga (większe ryzyko powikłań). CC może być planowe, gdy już wcześniej wiadomo, że stan matki lub dziecka będzie tego wymagał. Może być też wykonane nagle, gdy coś niepokojącego zaczyna się dziać.

Chemikalia

W ciąży należy unikać chemikaliów, acz można farbować włosy farbą bez amoniaku. Dobrze unikać jest farb, szczególnie ołowiowych, lakierów, substancji toksycznych typu leki przeciwnowotworowe.

Cholestaza

Cholestaza to niewydolność wątroby. Jej głównym objawem jest swędzenie ciała, szczególnie stóp i dłoni. W celu wyeliminowania podejrzenia cholestazy należy zbadać poziom enzymów wątrobowych i bilirubiny. Ciężarna z cholestazą powinna być pod szczególną opieką lekarską, gdyż ta przypadłość grozi przedwczesnym porodem. Wysypka nie jest objawem cholestazy.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie metaboliczne występujące w ciąży, polegające na nietolerancji glukozy. Objawia się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Ciężarne z cukrzycą ciążową powinny być objęte pod szczególną opieką lekarską – położnika, diabetologa, dietetyka oraz neonatologa. Leczenie zaczyna się od stosowania diety. Jeżeli poziom glukozy we krwi nie może być kontrolowany dietą, wprowadzane jest leczenie insuliną. Przy cukrzycy ciążowej możliwy jest poród siłami natury. Jednym z najczęściej spotykanych powikłań jest nadmierna masa płodu. Kobiety, które przeszły cukrzycę ciążową muszą co roku sprawdzać, czy nie zachorowały na cukrzycę oraz dbać o prawidłową wagę.

Ćwiczenia mięśnia Kegla

Mięśniem Kegla określany jest mięsień łonowo-guziczny, kontrolujący wejście pochwy, a także oddawanie moczu. Mocny mięsień Kegla ułatwia poród, odsuwa problemy z nietrzymaniem moczu, a także zwiększa zadowolenie ze współżycia.

Czop śluzowy

Czop śluzowy zatyka wyjście z macicy i chroni płód. Czop śluzowy może odejść przed porodem – ciężarna może zauważyć na bieliźnie zabarwioną krwią, galaretowatą wydzielinę.

Depresja porodowa

Depresja poporodowa jest to stan chorobowy wymagający leczenia (grupa wsparcia, telefon zaufania, terapia indywidualna/grupowa; dużo rzadziej leczenie farmakologiczne, leczenie szpitalne). Może pojawić się około trzeciego-szóstego miesiąca po porodzie i niekoniecznie mieć związek z przechodzeniem kryzysu poporodowego. Objawy depresji poporodowej:

• nasilający się brak pewności siebie, potrzeba izolowania się i unikania kontaktów towarzyskich albo uciekanie w rutynę i brak tolerancji na najmniejsze zmiany
• nastrój przygnębienia, długotrwałe uczucie „bycia w dołku”, negatywne myśli, poczucie bezwartościowości i beznadziejności
• złe fizyczne samopoczucie, bolesność ciała (piersi, pleców, głowy, brzucha) bez wyraźnej somatycznej przyczyny
• przewrażliwienie na punkcie zdrowia i rozwoju dziecka, wyolbrzymianie drobnych trudności albo przeciwnie – obojętności wobec potrzeb dziecka, rozdrażnienie i lęk w kontakcie z nim
• znaczne osłabienie energii życiowej, bierność, trudności w podejmowaniu decyzji i wykonywaniu codziennych czynności, niezdolność so przeżywania radości
• niepokój i ciągłe pobudzenie, które zmusza do działania, sprawdzania czy dziecko śpi, nasłuchiwania, czy oddycha
• uczucie wyczerpania przy braku umiejętności do odpoczynku w ciągu dnia, kłopoty ze snem, wczesne budzenie się.